اخبار و مقالات
حذف دلالی محصولات کشاورزی با حمایت از صنایع تبدیلی
|
آمارهای رسمی از وضعیت کشاورزی و صنایع لبنی در کشور نشان می‌دهد عمده محصولات تولیدی در این عرصه افزایش قیمت داشته‌اند.
موضوعی که در این زمینه اهمیت بسیاری دارد، قیمت تمام‌شده محصولات تولیدی در کارخانه‌های صنایع غذایی، فرآوری، بسته‌بندی و دسته‌بندی است. در صورتی که قیمت محصولات کشاورزی افزایش یابد، طبیعی است که تولید کارخانه‌ها نیز افزایش یافته و به این ترتیب مشکلاتی در تولید آنها ایجاد شود. در ۳ ماه نخست امسال، نسبت به فصل مشابه سال قبل تورم گندم ۷ درصد، گوشت گوسفند ۴/۳درصد و شیر گوسفند ۴/۱۷درصد بوده است. همچنین بیشتر محصولات در این زمینه با افزایش قیمت روبه‌رو بوده‌اند که صمت در این گزارش به راهکارهای جلوگیری از افزایش قیمت پرداخته است.
نگاهی به آمار ۳ ماهه امسال
به گزارش صمت به نقل از مرکز آمار ایران در زمینه غلات نیز در ۳ماه نخست امسال، متوسط قیمت گندم بر حسب کیلوگرم معادل هزار و ۲۵۳ تومان بوده است ه نسبت به فصل مشابه سال قبل ۶/۹۸درصد افزایش داشته است. افزایش قیمت گندم در کشور تاثیر بسیاری بر واحدهای تولید نان صنعتی دارد. با اینکه برخی از نانوایی‌ها در کشور نان را با قیمت آزاد می‌فروشند اما هنوز عمده نانوایی‌ها از آرد دولتی استفاده می‌کنند و دولت یارانه‌هایی برای آنها در نظر می‌گیرد. این در حالی است که نان صنعتی از یارانه دولت بی‌بهره است و باید آرد را با قیمت آزاد خریداری کند. بر این اساس افزایش هزینه گندم بر این صنعت تاثیر بسیاری دارد.
همچنین افزایش قیمت این محصول بر تولید ماکارونی تاثیر بسیاری دارد. در واحدهای تولید ماکارونی نیز وضعیت همین‌طور است. این کارخانه‌ها نیز باید آرد و گندم مورد نیاز خود برای تولید را با احتساب قیمت آزاد خریداری کنند و بر این اساس آنها نیز با مشکلاتی روبه‌رو می‌شوند. در زمینه تولید ماکارونی موضوع مهمی که وجود دارد اهمیت این صنعت در کشور است. اکنون حدود ۲ دهه از راه‌اندازی کارخانه‌های تولید ماکارونی در کشور می‌گذرد و این کارخانه‌ها توانسته‌اند در زمانی که کشور با مشکلات بسیاری در عرصه مدیریت و اقتصاد روبه‌رو بود، وضعیت تولید را حفظ کنند. با این حال اکنون با افزایش قیمت گندم رقابت‌پذیری این کارخانه‌ها در بازارهای جهانی با مشکلاتی روبه‌رو می‌شود.
اکنون با احتساب اینکه واحدهای تولیدی ایران نسبت به سال‌های گذشته با محدودیت کمتر و قدرت بیشتر می‌توانند در بازارهای جهانی حضور داشته باشند، به نظر می‌رسد دولت نیز باید با توان بیشتری از آنها حمایت کند تا بتوانند پس از ۱۲سال تحریم و سوءمدیریت اقتصادی در این عرصه حضور داشته باشند.
در بخش حبوبات در ۳ ماه نخست سال ۱۳۹۵، متوسط قیمت نخود ۲هزار و ۹۳۴ تومان برای هر کیلوگرم و متوسط قیمت عدس ۴هزار و ۷۴ تومان بوده که به ترتیب نسبت به فصل مشابه سال قبل ۶/۴۷درصد و ۳۹درصد افزایش داشته است.
موضوع افزایش قیمت حبوبات چند سالی است که ادامه دارد و این مشکل بیشتر از چشم کارخانه‌های بسته‌بندی و دسته‌بندی دیده می‌شود. این در حالی است که قیمت جهانی حبوبات افزایش یافته و در سال‌های گذشته نقش دلالی در این محصولات نیز پررنگ‌تر شده است. کارشناسان معتقدند که اگر دولت بتواند سامانه جامع کشاورزی را راه‌اندازی کند نقش دلالی در اقتصاد کشاورزی کاهش می‌یابد. واضح است که در این صورت قیمت تمام‌شده محصولات در کارخانه‌های صنایع غذایی نیز کاهش خواهدیافت و ایران می‌تواند قیمت محصول نهایی را با توجه به افزایش قیمت جهانی کاهش دهد. در این صورت ظرفیت بسیاری در بخش تولید صادرات محور ایجاد خواهد شد.
در بخش فرآورده‌های دامی سنتی در ۳ ماه نخست سال ۱۳۹۵، متوسط قیمت یک کیلوگرم شیر گوسفند ۳هزار و ۵۲۳ تومان بوده که ۱۷/۴درصد نسبت به فصل مشابه سال قبل افزایش داشته است. همچنین متوسط قیمت یک کیلوگرم شیر گاو هزار و ۱۳۳ تومان بوده که نسبت به فصل مشابه سال قبل ۵/۶درصد کاهش داشته است.
حل بحران قیمت شیر که در ماه‌های گذشته یکی از جنجالی‌ترین مشکلات صنایع غذایی بود، اکنون در دستور کار وزارت جهاد کشاورزی و وزارت صنعت، معدن و تجارت قرار دارد. این دو وزارتخانه در حال سیاست‌گذاری‌هایی هستند که بتوانند این مشکل را برای همیشه برطرف کنند. هر سال این بحث بین دامداران و واحدهای صنایع لبنی وجود دارد که چه قیمتی برای کارخانه‌ها و دامداران منصفانه است؟
امسال دولت در نظر دارد با راه‌اندازی صندوق حمایت از زنجیره شیر این مشکل را برای همیشه برطرف کند. این صندوق از اعتبارات مناسبی برخوردار بوده و متشکل از تمام فعالان زنجیره شیر است. در این صورت با چانه‌زنی‌های رسمی بین فعالان این عرصه به نظر می‌رسد قیمت نهایی، مورد تایید تمام حلقه‌های این زنجیره باشد.
راهکار کاهش قیمت
رونق‌دهی به تولید صنایع غذایی و فرآوری و راه‌اندازی سامانه جامع کشاورزی در کشور دو محوری است که به گفته سیدجواد حسینی‌کیا، دبیر دوم کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی می‌تواند مشکل افزایش قیمت محصولات کشاورزی و مواد اولیه کارخانه‌های صنایع غذایی را برطرف کند.
حسینی‌کیا درباره دلیل اصلی افزایش قیمت در محصولات کشاورزی و تاثیر آن بر صنایع تبدیلی به صمت گفت: «افزایش قیمت محصولات کشاورزی دلایل متعددی دارد که مهم‌ترین آنها افزایش قیمت جهانی و فضای کنونی اقتصاد کشور است. »
حسینی‌کیا با اشاره به اینکه همچنین باید نقش دلالی در اقتصاد کشاورزی را در نظر داشت، افزود: «متاسفانه در اقتصاد کشاورزی ایران عرضه و تقاضا قیمت‌ها را مشخص نمی‌کند و تاثیرگذاری اصلی در نظام اقتصادی و مبادلات محصولات کشاورزی معطوف به نقش دلالی است. »
این عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی با اشاره به اینکه دلالی در ایران به کشاورزان آسیب‌های بسیاری وارد کرده است، گفت: «یک کشاورز باید یک سال زراعی در زمین کار کند تا محصول این فعالیت در عرض چند ساعت دلالی به فروش برسد. همچنین این در حالی است که سود اصلی هم عاید کشاورز نمی‌شود و این دلالان هستند که سود اصلی را می‌برند. »
وی با تاکید بر اینکه دو راه برای حل مشکل افزایش قیمت محصولات کشاورزی که در صنایع تبدیلی مصرف می‌شوند وجود دارد، گفت: «نخستین راه‌حلی که می‌تواند این مشکل را برطرف کند ایجاد رونق اقتصادی و تولیدی در واحدهای صنایع تبدیلی است. در صورتی که این سیاست در کشور اجرایی شود بسیاری از مشکلات در قیمت‌گذاری هم از بین خواهدرفت. »
به گفته حسینی‌کیا اگر کارخانه‌های صنایع تبدیلی بتوانند با قدرت بیشتری به تولید بپردازند و واحدهای بیشتری استانداردهای صادراتی را رعایت کنند، قیمت محصولات کشاورزی به ثبات بیشتری می‌رسد و کشاورز نیز دچار روابط بیمار اقتصادی دلالان نمی‌شود.
وی افزود: «راه‌حل دوم برای رفع این مشکل راه‌اندازی سامانه جامع کشاورزی است.
طراحی این سامانه می‌تواند عرضه و تقاضا را در کشور پایش و مدیریت کند. این سامانه هم به کشاورز کمک می‌کند، هم وضعیت اقتصادی را شفاف می‌کند و هم ظرفیت‌سنجی مناسبی از تولیدات کشاورزی به فعالان صنعتی ارائه می‌دهد. »
دبیر دوم کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی با تاکید بر اینکه راه‌اندازی واحدهای صنایع غذایی و فرآوری در کشور با تحقیقات گسترده از طرف کارخانه‌ها همراه است، گفت: «این در حالی است که اگر سامانه جامع کشاورزی در کشور طراحی شود، دیگر نیازی به ظرفیت‌سنجی واحدهای صنایع غذایی و فرآوری وجود ندارد و این کارخانه‌ها می‌توانند عرضه و تقاضای تک‌تک محصولات کشاورزی را به تفکیک مناطق اعلام کنند. »
تاثیر کارخانه‌ها بر ثبات قیمت
دلالی فصلی از مهم‌ترین شیوه‌های واسطه‌گری است که بیشترین سود را برای دلالان فراهم می‌کند. این دسته از واسطه‌ها با این تهدید که محصول را از کشاورزان نمی‌خرند و محصولات کشاورزی از بین خواهد رفت آنها را مجاب می‌کنند که محصولات خود را با قیمت کمتری به دلالان بفروشند تا آنها بتوانند در بازارهای خرد بیشترین سود را کسب کنند. این در حالی است که کارخانه‌های صنایع غذایی و تبدیلی می‌توانند این شیوه را به طور کلی اصلاح کنند.
شمس‌الله شریعت‌نژاد، عضو کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی درباره نقش کارخانه‌ها در ثبات قیمت محصولات کشاورزی به صمت گفت: «کارخانه‌های صنایع تبدیلی و فرآوری در نظام اقتصادی شفافی حرکت می‌کنند و این در حالی است که سیستم دلالی، مافیایی است در فضایی ابهام‌آلود. بر این اساس اگر صنایع تبدیلی در کشور به رونق بیشتری برسد، قیمت محصولات کشاورزی به ثبات می‌رسد. »
وی با تاکید بر اینکه کارخانه‌ها می‌توانند نقش دلالی و واسطه‌گری را از اقتصاد کشاورزی حذف کنند، افزود: «اگر کشاورزان بتوانند محصولات خود را به طور مستقیم به کارخانه‌های صنایع غذایی بفروشند دلالی فصلی به‌طور کلی از بین می‌رود. برای مثال در آغاز فصل برداشت گوجه‌فرنگی دلالان قیمت‌ها را تا حد بسیاری دستکاری می‌کنند اما این موضوع برای کارخانه‌ها تفاوتی ندارد، زیرا آنها در تمام سال رب گوجه‌فرنگی تولید می‌کنند و مردم از این تولیدات استفاده می‌کنند. »
شریعت‌نژاد با تاکید بر اینکه تلاش دولت باید به این شکل باشد که واسطه‌ها و دلال‌ها را قطع کند، افزود: «یکی از مهم‌ترین فعالیت‌هایی که دولت می‌تواند در این زمینه داشته باشد، حمایت از کارخانه‌های صنایع غذایی و تبدیلی است. وزارت جهاد کشاورزی با ظرفیت بسیاری که در سازمان تعاون روستایی دارد می‌تواند یکی از بزرگترین شبکه‌های مبارزه با دلالی را راه‌اندازی کند.
این سازمان اکنون در تمام شهرستان‌های کشور تاسیس شده اما مبازره با دلالی اولویت این سازمان نیست. »
وی با اشاره به اینکه افزایش ۱۵درصدی قیمت میوه هیچ ربطی به کشاورزان ندارد، گفت: «این در حالی است که کشاورزان نگران فروش محصولاتی هستند که یک سال برای تولید آن زحمت کشیده‌اند. این تولیدکنندگان علاوه بر اینکه نگران فروش محصولات خود هستند، از سود اصلی هم چیزی عایدشان نمی‌شود. »